Jak wygląda rzeczywistość i co możemy zrobić lepiej?

Gospodarka o Obiegu Zamkniętym (GOZ) miała zrewolucjonizować sposób, w jaki myślimy o odpadach i zasobach. Odejść od modelu WEŹ–STWÓRZ–UŻYJ–WYRZUĆ, w stronę systemu, który stawia na ponowne wykorzystanie, odzysk, recykling i wydłużanie życia produktów.

Na papierze – same zalety. W praktyce?

Raport Najwyższej Izby Kontroli nie pozostawia złudzeń – droga do skutecznego GOZ w Polsce wciąż jest długa i wyboista.

GOZ: dobre intencje, słabe efekty

Z raportu NIK „Wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym” wynika jasno: wprowadzone działania są formalnie poprawne, ale nieskuteczne w praktyce. Efekty?

Wskaźnik recyklingu odpadów komunalnych w Polsce w 2022 roku wyniósł zaledwie 27%, przy unijnym celu na poziomie 50%. Również wskaźnik cyrkularności, pokazujący, jaki procent materiałów wraca do obiegu, spadł – do 7,5%. To jeden z niższych wyników w Europie (16. miejsce w UE, 2023).

Jednym z kluczowych narzędzi lokalnego GOZ są Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych – PSZOK-i. To właśnie tam odpady powinny przestawać być problemem, a zaczynać być surowcem.

PSZOK – mały punkt, wielka rola

Zarówno raport NIK, jak i zapisy „Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2028” jednoznacznie wskazują, że PSZOK-i mają kluczowe znaczenie dla podniesienia poziomu recyklingu i realnego wdrażania GOZ w samorządach. Ale w rzeczywistości – bywa różnie.

Kontrola przeprowadzona przez NIK ujawniła poważne niedociągnięcia:

• część PSZOK-ów nie przyjmowała wszystkich wymaganych frakcji (np. leków, opon, chemikaliów),
• działały w oparciu o niepełne lub nieaktualne regulaminy,
• były słabo promowane, a mieszkańcy często nie wiedzieli, co i jak można tam oddać.

W efekcie PSZOK – który powinien być „pierwszą linią GOZ” – często nie spełnia swojej funkcji.

Edukacja i komunikacja – brakujące ogniwo systemu

Z perspektywy operatora PSZOK-ów, jakim jesteśmy w FCC Polska, doskonale wiemy, że sam kontener i regulamin to za mało. System selektywnego zbierania działa dobrze tylko wtedy, gdy mieszkańcy rozumieją jego sens, wiedzą, jak z niego korzystać i czują się w nim mile widziani.

Dlatego poza obsługą operacyjną PSZOK-ów, inwestujemy w edukację i komunikację:

• prowadzimy kampanie informacyjne,
• szkolimy obsługę punktów w zakresie kontaktu z mieszkańcami,
• tworzymy czytelne materiały edukacyjne – plakaty, poradniki, artykuły.

Przykład? Nasz poradnik dla mieszkańców Zabrza:

👉 Skocz na PSZOK z kulturą

To praktyczny przewodnik, który krok po kroku tłumaczy, jak korzystać z punktu zbiórki – bez stresu, bez nieporozumień, z poszanowaniem zasad i… siebie nawzajem.

PSZOK to nie magazyn – to punkt kontaktu z Mieszkańcem gminy

Z naszych codziennych doświadczeń wynika jasno: dobrze funkcjonujący PSZOK to nie tylko kwestia infrastruktury, ale przede wszystkim relacji:

• jasna komunikacja i oznakowanie,
• uprzejma i kompetentna obsługa,
• dostępność informacji – nie tylko na stronie gminy, ale też w terenie i mediach społecznościowych.

PSZOK to miejsce, w którym obywatel styka się z systemem GOZ twarzą w twarz. Jeśli to doświadczenie będzie negatywne – nie wróci. Jeśli będzie pozytywne – stanie się częścią obiegu.